LUBUSKI WOJEWÓDZKI KONSERWATOR ZABYTKÓW W ZIELONEJ GÓRZE
ul. Kopernika 1, 65-063 Zielona Góra, tel. (68) 324 73 90, 324 74 11, fax. (68) 325 37 45, www.lwkz.pl, e-mail: sekretariat.zgora@lwkz.pl
Zielona Góra, dnia 10.10.2013 r.
RZD.5130.16.2013[10]
O B W I E S Z C Z E N I E
DECYZJA
W SPRAWIE WPISANIA ZABYTKU NIERUCHOMEGO
DO REJESTRU ZABYTKÓW
Na podstawie art. 89 pkt 2, art. 91 ust. 4 pkt 4, art. 94, art. 3 pkt 1, 2, 12, art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. b, art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162 poz. 1568 z późniejszymi zmianami) oraz art. 49, art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267- tekst jednolity), w wyniku postępowania administracyjnego wszczętego z urzędu w dniu 26.02.2013 r.,
Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków
o r z e k a
wpisać do rejestru zabytków województwa lubuskiego pod numerem rejestru L–611/A następujący zabytek nieruchomy:
historyczny układ urbanistyczny miejscowości Trzciel
(gmina loco, powiat międzyrzecki)
który określają:
• ziemne warstwy kulturowe od czasów pradziejowych po okres nowożytny;
• układ komunikacyjny wraz z rynkami, będący wynikiem lokowania Starego Trzciela w okresie średniowiecznym i jego późniejszych przekształceń w okresie nowożytnym oraz lokowania Nowego Trzciela w okresie nowożytnym;
• historyczne podziały własnościowe, będące wynikiem kolejnych etapów osadniczych i przekształceń własnościowych oraz funkcji poszczególnych nieruchomości;
• historyczna zieleń komponowana, w tym dawny park pałacowy przy
ul. Kościuszki, park miejski, dawny cmentarz ewangelicki przy ul. Armii Czerwonej, dawny cmentarz na terenie pokościelnym przy ul. Mickiewicza, ogród przy dawnym zespole młyna, nasadzenia szpalerowe wzdłuż pierzei Placu Wolności i Placu Zjednoczenia Narodowego oraz aleje uliczne przy ul. Poznańskiej i Lipowej;
• architektura sakralna: kościół parafialny p.w. św. Wojciecha na Placu Wolności
i dawna synagoga przy ul. Mickiewicza, obecna remiza strażacka;
• zabudowa mieszkalna o przeważającym typie wolnostojących lub tworzących zwartą zabudową domów parterowych w układzie kalenicowym, rzadziej w układzie szczytowym, z dachami dwuspadowymi i dwuspadowymi naczółkowymi oraz mansardowymi oraz kamienic dwu- i trzykondygnacyjnych w skromnych, prowincjonalnych odmianach kostiumów historycznych;
• zabudowa gospodarcza towarzysząca budynkom mieszkalnym;
• zabudowa użyteczności publicznej, w tym budynek dawnego sądu, obecnie Urząd Miasta i Gminy Trzciel przy ul. Poznańskiej i budynek poczty przy ul. Poznańskiej;
• obiekty przemysłowe i budownictwo techniki: zespół młyna przemysłowego (dawnego młyna wodnego) przy ul. Świerczewskiego.
w granicach opisanych poniżej i zaznaczonych linią ciągłą kolorem czerwonym na załączniku graficznym stanowiącym integralną część niniejszej decyzji.
Granica historycznego układu urbanistycznego miejscowości Trzciel, przebiega
w następujący sposób:
po stronie północnej: obejmuje teren dawnego parku pałacowego przy ulicy Kościuszki, biegnie wzdłuż zewnętrznych granic nieruchomości położonych po północnej stronie ulicy Kościuszki i ulicy Poznańskiej aż do rzeki Obry, przecina rzekę biegnąc dalej wzdłuż działek zlokalizowanych po północnej stronie ulicy Poznańskiej, a następnie przecina działki położone wokół Placu Wolności oraz po północnej stronie ulicy Młyńskiej;
po stronie wschodniej: biegnie wzdłuż zewnętrznych granic działek zlokalizowanych po północnej stronie ulicy Świerczewskiego, przecina drogę wzdłuż wschodniej granicy działki nr ewid. 83, a następnie obejmuje nieruchomości zlokalizowane pomiędzy ulicami Łąkową a Lipową;
po stronie południowej: przebiega od ulicy Lipowej w kierunku ulicy Dębowej, przecina ulicę Łąkową biegnąc w kierunku cieku wodnego, a następnie wzdłuż fragmentu jego południowej granicy aż do rzeki Obry, przecina rzekę i biegnie dalej wzdłuż nieruchomości zlokalizowanych po południowej stronie ulicy Poznańskiej oraz ulicy Mickiewicza aż do ulicy Zbąszyńskiej;
po stronie zachodniej: przecina ulicę Zbąszyńską, obejmuje teren dawnego cmentarza, obecnie parku, przecina ulicę Armii Czerwonej, a następnie biegnie wzdłuż nieruchomości zlokalizowanych po zachodniej granicy ulicy Grunwaldzkiej, aż do ulicy Kościuszki.
Wyżej opisane granice zostały zaznaczone na załączniku graficznym stanowiącym integralną część niniejszej decyzji.
U z a s a d n i e n i e
Postępowanie administracyjne w sprawie wpisu do rejestru zabytków historycznego układu urbanistycznego miejscowości Trzciel, wszczęto z urzędu w dniu 26.02.2013 r. poprzez obwieszczenie publiczne zgodnie z art. 94 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz art. 49 Kodeksu postępowania administracyjnego. Zawiadomienie o wszczęciu postępowania przekazano do Urzędu Miasta i Gminy Trzciel celem umieszczenia go na tablicy ogłoszeń lub w innym zwyczajowo przyjętym miejscu oraz wywieszono w siedzibie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Zielonej Górze i Delegaturze Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gorzowie Wlkp. Jednocześnie w ww. zawiadomieniu Strony, tj. właściciele nieruchomości, zostały zawiadomione o terminie oględzin zabytku.
Z uwagi na fakt, iż celem postępowania administracyjnego jest wydanie prawidłowego rozstrzygnięcia merytorycznego, organ administracji publicznej podejmuje, w myśl przepisu art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego, wszelkie czynności zmierzające do wszechstronnego zbadania sprawy pod względem faktycznym i prawnym. Zgodnie z treścią przepisu art. 75 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.
Mając na względzie powyższe, w dniu 21.03.2013 r. przeprowadzono oględziny zabytku przy udziale pracownika Urzędu Miasta i Gminy Trzciel, z których sporządzono protokół oraz dokumentację fotograficzną. Ponadto obwieszczeniem z dnia 20.05.2013 r., znak: RZD.5130.16.2013 [5] dopuszczono jako dowód w sprawie następującą dokumentację przechowywaną w archiwum Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gorzowie Wlkp.: Studium Historyczno-Urbanistyczne Trzciela opracowane przez Zespół Ochrony Zabytków SPUI „Budoprojekt”, Poznań 1989/1990, Ewidencję ogólną dendrologiczno-techniczną parku zamkowego, autorstwa inż. Henryka Greckiego i mgr Grzegorza Soleckiego, Szczecin 1982 r. oraz Teczkę ewidencyjną cmentarza nieczynnego przy ul. Armii Czerwonej w Trzcielu, autorstwa inż. Henryka Greckiego, Szczecin 1983 r.
W oparciu o wymienione powyżej materiały dowodowe zgromadzone w trakcie przedmiotowego postępowania administracyjnego, sprecyzowano granice ochrony prawnej historycznego układu urbanistycznego miejscowości Trzciel. Ich przebieg, wyznaczony na mapie ewidencyjnej miejscowości Trzciel, podany został do publicznej wiadomości obwieszczeniem z dnia 20.05.2013 r., znak: RZD.5130.16.2013 [6].
W dniach od 17 do 21 czerwca 2013 r. umożliwiono osobom zainteresowanym, w szczególności właścicielom, użytkownikom wieczystym, podmiotom posiadającym tytuł prawny do dysponowania nieruchomościami objętymi granicami wpisu do rejestru zabytków, zapoznanie się ze zgromadzonymi dokumentami w sprawie oraz wypowiedzenie się, co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszenie żądań. Strony nie skorzystały jednak z powyższego prawa.
Na podstawie zebranych materiałów dowodowych ustalono, że historyczny układ urbanistyczny miejscowości Trzciel posiada wartość historyczną, artystyczną i naukową uzasadniającą objęcie go ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków.
Pierwsza informacja historyczna o Trzcielu, zapisana w dokumentach, pochodzi z 1287 r., jednak geneza miasta sięga czasów prehistorycznych. Najstarsze ślady osadnictwa, pochodzące z okresu neolitu, odnotowano na prawym brzegu rzeki Obry, na północ od obecnej zabudowy miasta. Osada, wskutek ciągłego zagrożenia od strony zachodniej, miała charakter obronny, o czym świadczy czytelne do dnia dzisiejszego grodzisko. Na przełomie XIII i XIV w. rozpoczęła się kolonizacja terenu na południe od grodu, położonego bezpośrednio przy przeprawie przez Obrę, na jej prawym brzegu, co dało początek starszej części obecnego miasta, zwanej Starym Trzcielem. Prawdopodobnie w XVI w. ostatecznie przeniesiono siedzibę prastarej osady na teren obecnego Starego Trzciela. Osada zachowała swój obronny charakter, o czym świadczy wzniesienie zamku, który istniał do 1809 r., kiedy to został spalony w czasie wielkiego pożaru miasta. W okresie tworzenia się państwowości polskiej osada dostała się pod panowanie Mieszka I. Na podstawie testamentu Bolesława Krzywoustego (1138 r.), Trzciel znalazł się pod panowaniem książąt śląskich, a za czasów Władysława Łokietka od 1329 r. został ponownie włączony do Polski. Za panowania Kazimierza Jagiellończyka, w 1458 r. otrzymał pełne prawa miejskie. W końcu XV w. Trzciel stał się własnością Ostrorogów, w XVII w. odziedziczyli go Opalińscy, dalej Mielżyńscy i Szołdrscy, a w 1713 r. właścicielem był Bogusław Unrug. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618-48) na lewym brzegu Obry osiedlili się uchodźcy ze Śląska i Brandenburgii zakładając tzw. Nowe Miasto Trzciel. W 1655 r. Trzciel zajęli Szwedzi, wówczas miasto zostało niemal całkowicie spalone. Z powodu pożaru miasto było jeszcze wielokrotnie niszczone, a następnie odbudowywane, m.in. w 1737 r. i 1809 r. W wyniku rozbiorów Polski, w 1793 r. Trzciel przeszedł pod panowanie króla pruskiego Fryderyka Wilhelma. W 1807 r. miasto weszło w skład Księstwa Warszawskiego. Od 1848 r. wcielono Trzciel do prowincji brandenburskiej. W 1888 r. nastąpiło scalenie obu części miasta w jeden organizm, gdyż dotychczas zachowywały one odrębność administracyjną. Po I wojnie światowej, na mocy Traktatu Wersalskiego Trzciel pozostał w granicach Rzeszy Niemieckiej, jedynie jego niewielka część, znajdująca się po wschodniej stronie, weszła w skład odrodzonego państwa polskiego. Trzciel pozostał miastem podzielonym aż do 1939 r. Po 1945 r., kiedy znalazł się w całości w granicach państwa polskiego, przybyli tu mieszkańcy z Wielkopolski i Kresów Wschodnich.
Układ urbanistyczny Trzciela składa się z dwóch odrębnych organizmów miejskich, co uwarunkowane jest historycznie. Starsza, mniejsza część miasta tzw. Stary Trzciel, założona została po wschodniej stronie rzeki Obry i jej dopływu Czarnej Wody około XIV- XV w., zaś nowsza tzw. Nowy Trzciel, większa i znacznie bardziej rozbudowana, powstała w XVII w. po zachodniej stronie rzeki Obry. Obie części Trzciela połączone zostały mostem przerzuconym przez Obrę, zlokalizowanym wzdłuż arterii komunikacyjnej łączącej obie części miasta.
Istotnym zagadnieniem, mającym wpływ na ukształtowanie przestrzenne miasta, miał charakter narodowościowy zamieszkałej ludności. W Trzcielu funkcjonowały bowiem trzy główne społeczności wyznaniowe: katolicka, protestancka i żydowska, tworzące odrębne instytucje administracyjne, religijne, kulturalne itd. Funkcjonował wyraźny podział na społeczność polską- katolicką zamieszkującą Stary Trzciel oraz niemiecką- protestancką skupiającą się wokół nowszej części miasta. Społeczność żydowska zamieszkiwała oba te ośrodki. Ukształtowanie przestrzenne miasta było również ściśle związane z funkcjonowaniem drobnego handlu, rzemiosła oraz rolnictwa. Ośrodkami wymiany handlowej były rynki otoczone zabudową pełniącą funkcje mieszkalne, rzemieślnicze i produkcyjno-usługowe. Podstawowymi składnikami przestrzeni miasta były więc place jako miejsca centralne, ulice jako ciągi komunikacyjne, niewielkie domy najczęściej parterowe jednorodzinne, w późniejszym czasie również piętrowe kamienice czynszowe, a także budynki sakralne, użyteczności publicznej oraz obiekty przemysłowe.
Pierwotna zabudowa, w starszej części miasta, miała charakter zwarty i rozwijała się po obu stronach nieistniejącej obecnie drogi, która miała swój początek przy obecnym moście nad strumieniem Czarna Woda, stanowiącym przedłużenie obecnej ulicy Świerczewskiego i biegła łagodnym łukiem w kierunku mostu na Obrze przy ulicy Poznańskiej. Zabudowa koncentrowała się wokół wrzecionowato ukształtowanego placu z centralnie posadowionym kościołem. Zabudowana była również obecna ulica Łąkowa. Teren pierwotnego placu został jednak w późniejszym czasie zabudowany, a jego granice zatarte. Prawdopodobnie część obecnej ulicy Świerczewskiego, z zachowanym budynkiem dawnej plebanii, stanowi relikt północnej pierzei pierwotnego rynku. Pozostałe elementy średniowiecznego rozplanowania miasta uległy całkowitemu zatarciu. Obecnie zachowana zabudowa tej części miasta przedstawia rozplanowanie wytyczone pod koniec XVIII w., kiedy to nastąpiła rozbudowa miasta w kierunku północnym. Prawdopodobnie w tym czasie wytyczno prostokątny, mocno wydłużony plac- obecnie Plac Wolności oraz obecne ulice Świerczewskiego i Młyńska.
W części północnej placu posadowiono kościół katolicki, istniejący do dziś tyle, że jego oryginalny kształt został całkowicie zatarty późniejszymi przebudowami. Cztery pierzeje placu zabudowane zostały zwartą, jednopiętrową zabudową mieszkalną. W tym czasie wytyczono też północną część obecnej ulicy Lipowej z mostem na Czarnej Wodzie. Zabudowa rozlokowana została również wzdłuż obecnych ulic Młyńskiej, Świerczewskiego, Poznańskiej i Łąkowej, im dalej od centrum tym bardziej nie tworzyła zwartych pierzei ulicznych.
Nowy Trzciel, powstały po wojnie trzydziestoletniej, również uległ pewnym przeobrażeniom, ale zachowana zabudowa, ciągi komunikacyjne, układ parcelacyjny, odzwierciedlają pierwotne rozplanowanie tej części miasta. Zabudowa skupiała się tu przede wszystkim wokół trzech ciągów komunikacyjnych, powstałych w wyniku rozwidlenia obecnej ulicy Poznańskiej, przebiegających wzdłuż obecnych ulic Sikorskiego i Kościuszki, następnie Armii Czerwonej i Mickiewicza oraz ulicy Zbąszyńskiej. W rozwidleniu tych ulic wytyczono prostokątny rynek, obecny Plac Zjednoczenia Narodowego. Najstarszą częścią Nowego Trzciela, pochodzącą z XVII w., jest teren pomiędzy obecną ulicą Mickiewicza i Armii Czerwonej a częścią ulicy Zbąszyńskiej i Grunwaldzkiej, z ulokowanym pomiędzy nimi placem w kształcie trójkąta, zabudowanym niegdyś kościołem ewangelickim. Z kolei w XVIII w. wytyczono plac targowy oraz zabudowano przestrzeń pomiędzy obecnymi ulicami Armii Czerwonej, Sikorskiego, Kościuszki i Grunwaldzką. Zabudowa wokół placu oraz wzdłuż wspomnianych ciągów komunikacyjnych była intensywna i zwarta. Przy czym im dalej od centrum, tym bardziej nie tworzyła zwartych pierzei ulicznych. Ponadto była ona bardziej zróżnicowana pod względem skali, gdyż oprócz zabudowy parterowej, wznoszono tu również duże, piętrowe murowane kamienice czynszowe (zwłaszcza w pobliżu placu), nielicznie występujące w starszej części miasta.
Kształt i wielkość działek w obu częściach miasta były także zróżnicowane, zmieniały się w zależności od miejsca. W częściach centralnych miasta, podziały gruntu były znacznie zagęszczone, w pozostałych miejscach stawały się bardziej rozległe. W pobliżu placów działki były wąskie i miały kształt wydłużonych prostokątów, zaś im dalej od miejsc centralnych stawały się bardziej obszerne, nieregularne i niejednokrotnie łączyły się z polami tworząc jednolite zespoły gruntów.
Na przełomie XIX i XX w. miały miejsce istotne zmiany w rozplanowaniu przestrzennym miasta. W tym czasie powstało obszerne założenie pałacowo-parkowe w północnej części Nowego Miasta przy obecnej ulicy Kościuszki, którego właścicielami aż do 1945 r. byli Fischerowie. Pałac wniesiono w kostiumie włoskim, natomiast park miał charakter ozdobny oraz częściowo leśny. Pałac został pod koniec II wojny światowej zniszczony, a następnie zaadoptowany na potrzeby szkoły. Park również uległ znacznym przekształceniom, niemniej do dziś zachował się historyczny drzewostan. Ponadto po południowo-zachodniej stronie Nowego Miasta, w pobliżu dawnego placu kościelnego przy obecnej ulicy Armii Czerwonej, utworzono nowy cmentarz ewangelicki, któremu nadano charakter krajobrazowego założenia parkowego. Obszar ten został bogato zadrzewiony różnogatunkowymi drzewami. Tu pochowani zostali właściciele wspomnianego założenia pałacowo-parkowego. Obecnie teren ten stanowi park miejski, waloryzując przestrzeń krajobrazową miejscowości. Na pocz. XX w., w południowo-wschodniej części Starego Trzciela, powstała linia kolejowa ze Zbąszynia do Międzychodu wraz z zabudowaniami dworca i osiedlem kolejowym. Istotne zmiany w przestrzeni miasta miały również miejsce w okresie międzywojennym, kiedy wyznaczono granicę państwową, dokonując tym samym sztucznego podziału miejscowości. Dodatkowo miasto zostało pozbawione kolei, gdyż ta znalazła się po stronie polskiej. Wraz z wytyczeniem granicy państwowej pojawiły się nowe funkcje typowe dla miejscowości przygranicznej, powstały urzędy celne i strażnice graniczne, zmienił się typ handlu itp. Pośrednim skutkiem tak przeprowadzonej granicy było większe zainteresowanie rozbudową zachodniej części miasta. Podmokłe tereny Starego Trzciela, znajdujące się pomiędzy rzeką a granicą państwa stały się, w porównaniu z nowszą częścią miasta, mało atrakcyjne do rozwoju, tym bardziej, że już wcześniej lokalizowano po stronie zachodniej podstawowe urzędy i składniki infrastruktury komunalnej miasta, takie jak ratusz, poczta, szpital, szkoła, gazownia itp. Do dnia dzisiejszego zauważalna jest dominacja części zachodniej w układzie przestrzennym miasta. Rangę wschodniej części miasta podnosi obecnie fakt istnienia kościoła parafialnego.
Historyczna zabudowa miasta zachowała się licznie do dnia dzisiejszego. Przeważającą część, jak dawniej, stanowią domy mieszkalne i towarzyszące im budynki gospodarcze, nieliczną obiekty pełniące funkcje sakralne, publiczne lub przemysłowe. Wiele obiektów mieszkalnych, ze względu na posiadane historyczne wartości architektoniczne, zostało objętych ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków. Najstarsze zachowane budynki datowane są na początek XVIII w., jednak najwięcej jest zabudowy pochodzącej z 2 poł. XIX w. i pocz. XX w. We wschodniej części miasta dominuje zabudowa z XIX w., zaś w zachodniej z XVIII w., 2 poł. XIX w. i pocz. XX w. Są to przeważnie obiekty jednokondygnacyjne, posadowione kalenicą, równolegle do ulicy, pokryte dwuspadowymi i mansardowymi dachami, w większości pozbawione wystroju architektonicznego i rzeźbiarskiego. Taki typ zabudowy dominuje głównie w starszej części miasta, w nowszej jest ona bardziej zróżnicowana, zwłaszcza pod względem skali zabudowy, ale również wystroju elewacji. Z architektury sakralnej do dziś zachował się jedynie kościół katolicki p.w. św. Wojciecha w formie architektonicznej pochodzącej z XIX w., który wpisany został do rejestru zabytków. W jego pobliżu zlokalizowany jest budynek dawnej plebanii również objęty ochroną prawną. Jest to jeden z nielicznie zachowanych XVIII-wiecznych obiektów w tej części miasta. Kościół protestancki został po II wojnie światowej rozebrany, jednak teren działki kościelnej (pełniący niegdyś funkcję cmentarza), wygrodzony do dziś pierwotnym ogrodzeniem, jest czytelny. Ponadto w pobliżu placu kościelnego zlokalizowany jest dawny dom gminy ewangelickiej. Zachował się również budynek dawnej synagogi, obecnie mieści się tu remiza strażacka. Jednak obiekt ten już w latach 20. XX w. utracił swą funkcję i uległ znacznym przekształceniom. Z architektury rezydencjonalnej pozostały jedynie relikty w postaci bramy przejazdowej do pałacu, fragmentu ogrodzenia i parku. Niemniej dawny układ przestrzenny założenia jest czytelny. Zachowało się także wiele obiektów użyteczności publicznej w tym m.in. dawny sąd, obecnie siedziba Urzędu Miasta i Gminy, Poczta, dawne urzędy celne, dworzec kolejowy, szkoły, a z architektury przemysłowej zespół młyna.
Dużą rolę w krajobrazie przestrzennym Trzciela odgrywa również historyczna zieleń komponowana. Drzewostan w mieście jest bardzo różnorodny. Oprócz wzmiankowanego parku pałacowego przy ulicy Kościuszki, historyczna zieleń komponowana występuje wokół rynków, tj. przy obecnym Placu Wolności i Placu Zjednoczenia Narodowego, na terenie dawnego placu kościelnego przy ulicy Mickiewicza, ponadto w obrębie dawnego cmentarza przy ulicy Armii Czerwonej, w pobliżu rzeki Obry po obu stronach ulicy Poznańskiej oraz jej dopływu Czarnej Wody, skupiona przy zespole młyna, a także wzdłuż ulicy Lipowej. Krajobraz przyrodniczy miasta wzbogaca ponadto rzeka Obra wraz z dopływem Czarna Woda oraz łączący je kanał.
Podkreślić należy również, że na terenie miejscowości zachowane są nawarstwienia kulturowo-osadnicze od czasów pradziejowych po okres nowożytny obrazujące etapy rozwoju przestrzennego miasta. Na terenie Starego Miasta znajdują się dwa stanowiska archeologiczne, tj. stanowisko nr 45, AZP 53-18/9, obozowisko z epoki kamienia- mezolit, osada- późny okres lateński, osada- wczesne średniowiecze fazy D-E, ślad osadnictwa – średniowiecze oraz stanowisko nr 41, AZP 53-17/60, osada- późny okres lateński.
Ochrona zabytków polega w szczególności na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie, a także zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytku. Wpis do rejestru zabytków nieruchomych układu urbanistycznego Trzciela ma na celu pozyskanie instrumentów prawnych umożliwiających jego skuteczną ochronę konserwatorską. Ponadto ma na celu trwałe zachowanie i ochronę przede wszystkim historycznego rozplanowania miasta z zachowanymi obiektami zabytkowymi, formami zaprojektowanej zieleni oraz nawarstwieniami kulturowo-osadniczymi, ale również ochronę przed ewentualną degradacją związaną z niewłaściwym zagospodarowaniem tego terenu. Wpisanie układu urbanistycznego Trzciela leży również w interesie społecznym, gdyż pozwala zachować i objąć ochroną zabytek o cennych walorach architektonicznych, urbanistycznych oraz historycznych, a tym samym zabezpieczyć go przed niepożądaną ingerencją w jego materię.
W tym miejscu należy przytoczyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12.02.2002 r. (sygn. akt NSA 1704/00), w którym wskazano, że organy ochrony zabytków są władne do dokonywania oceny zabytku pod względem posiadanych przez niego wartości artystycznych, historycznych i naukowych.
Trzciel jest niewielkim miastem o wielowiekowej historii. Jego układ planistyczny i przestrzenny, pomimo współczesnych ingerencji, nie został przekształcony i odzwierciedla etapy rozwoju miasta oraz działalności jego mieszkańców. Do dziś czytelne jest jego pierwotne rozplanowanie i kompozycja z zachowaną siatką ulic i placów, podziałami parcelacyjnymi, licznie występującą historyczną zabudową oraz zielenią komponowaną. Czytelne jest funkcjonowanie dwóch odrębnych organizmów miejskich, z których nowszy, niemal całkowicie zachował pierwotne rozplanowanie. Stary Trzciel mimo, iż odzwierciedla XVIII-wieczne rozplanowanie, zachował relikty pierwotnego układu planistycznego z okresu średniowiecza. W mieście utrzymana została również dominująca funkcja mieszkaniowa oraz usługowa i rolnicza typowa dla małego miasteczka. Układ urbanistyczny Trzciela posiada istotne wartości kompozycyjne i krajobrazowe, które powinny być objęte prawną ochroną.
W świetle zgromadzonego materiału dowodowego oraz opisanych wyżej wartości historycznych, artystycznych i naukowych ustalono, że układ urbanistyczny Trzciela spełnia warunki definicji zabytku zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz wyczerpuje dyspozycję art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. b wzmiankowanej ustawy, a tym samym kwalifikuje się do objęcia ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków w granicach zaznaczonych na załączniku graficznym.
W związku z powyższym, w oparciu o art. 89 pkt 2, art. 91 ust. 4 pkt 4, art. 94, art. 3 pkt 1, 2, 12, art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. b, art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami orzeczono jak w rozstrzygnięciu.
Niniejsza decyzji podlega doręczeniu przez publiczne obwieszczenie na podstawie art. 94 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz art. 49 Kodeksu postępowania administracyjnego.
P o u c z e n i e
Od niniejszej decyzji przysługuje Stronom odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za pośrednictwem Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w terminie 14 dni od dnia doręczenia.
Załączniki:
1. Załącznik graficzny, stanowiący integralną cześć decyzji o wpisie do rejestru zabytków – do pobrania.
2. Pouczenie o skutkach wpisu do rejestru zabytków.
Otrzymują:
1. Burmistrz Miasta i Gminy Trzciel, ul. Poznańska 22, 66-320 Trzciel;
2. Urząd Miasta i Gminy Trzciel, ul. Poznańska 22, 66-320 Trzciel- pozostałe strony postępowania w drodze obwieszczenia w sposób zwyczajowo przyjęty na terenie miejscowości.
Do wiadomości:
1. Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie, ul. Kopernika 36/40, 00-924 Warszawa;
2. Starostwo Powiatowe w Międzyrzeczu, ul. Przemysłowa 2, 66-300 Międzyrzecz;
3. Sąd Rejonowy, Wydział Ksiąg Wieczystych, ul. Wojska Polskiego 1, 66-300 Międzyrzecz;
4. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, Delegatura w Gorzowie Wlkp., ul. Kosynierów Gdyńskich 75, 66-400 Gorzów Wlkp.;
5. aa
D-R(ZN)W
Opracowała: mgr Edyta Szreder- Ślaska